Coraz częściej pojawia się pytanie na rynku usług kosmetycznych czy kosmetyczka/kosmetolog poszerzający swoją wiedzę z zakresu pielęgniarstwa a tym samym swoje kompetencje jakimiś studiami czy kursami ma więcej uprawnień w kontekście zabiegów.
Zgodnie z ustawą z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej ustawa ta określa zasady
1) wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej;
2) uzyskiwania prawa wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej;
3) kształcenia zawodowego pielęgniarki i położnej;
4) kształcenia podyplomowego pielęgniarki i położnej.
W zakresie określenia zasad odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych określa je ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 628).
Zgodnie z artykułem 4 tejże ustawy wykonywanie zawodu pielęgniarki polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w szczególności na:
– rozpoznawaniu warunków i potrzeb zdrowotnych pacjenta
– rozpoznawaniu problemów pielęgnacyjnych pacjenta;
– planowaniu i sprawowaniu opieki pielęgnacyjnej nad pacjentem;
– samodzielnym udzielaniu w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych oraz medycznych czynności ratunkowych;
– realizacji zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji;
– orzekaniu o rodzaju i zakresie świadczeń opiekuńczo-pielęgnacyjnych;
– edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia;
– stwierdzaniu zgonu, do którego doszło podczas akcji medycznej, o której mowaw art. 41 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. z 2024 r. poz. 652).
Dodatkowo należy wskazać, że w dalszej części tejże ustawy przeczytamy, że za wykonywanie zawodu pielęgniarki uważa się również:
1) nauczanie zawodu pielęgniarki lub położnej, wykonywanie pracy na rzecz doskonalenia zawodowego pielęgniarek ipołożnych lub nauczanie innych zawodów medycznych, których programy kształcenia wymagają współudziału pielęgniarki lub położnej;
2) prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie pielęgniarstwa;
3) kierowanie i zarządzanie zespołami pielęgniarek lub położnych;
4) zatrudnienie w podmiocie leczniczym na stanowiskach administracyjnych, naktórych wykonuje się czynności związane z przygotowywaniem,organizowaniem lub nadzorem nad udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej;
5) zatrudnienie w podmiotach zobowiązanych do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środ- ków publicznych (Dz.U. z2024 r. poz. 146) lub urzędach te podmioty obsługujących, wramach którego wykonuje się czynności związane z przygotowywaniem, organizowaniem lub nadzorem nad udzielaniemświadczeń opieki zdrowotnej;
6) zatrudnienie worganach administracji publicznej, których zakres działaniaobejmuje nadzór nad ochroną zdrowia;
7) pełnienie służby na stanowiskach służbowych wMinisterstwie ObronyNarodowej oraz w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej, na których wykonuje się czynności związane z ochroną zdrowia i opieką zdrowotną;
8) pełnienie służby na stanowiskach służbowych w Centralnym Zarządzie Służby Więziennej i innych stanowiskach Służby Więziennej, na których wykonuje się czynności związane zprzygotowywaniem, organizowaniem inadzorem nad udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej przez podmiot leczniczy dla osób pozbawionych wolności;
9) zatrudnienie w domach pomocy społecznej określonych w przepisach o pomocy społecznej, z uwzględnieniem uprawnień zawodowych pielęgniarki określonych w ustawie;
10) zatrudnienie na stanowisku pielęgniarki wżłobku lub klubie dziecięcym, o których mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2024 r. poz. 338);
11) sprawowanie funkcji z wyboru w organach samorządu pielęgniarek i położnych lub wykonywanie pracy na rzecz samorządu;
12) powołanie do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy pielęgniarki, jeżeli zwyboru wynika obowiązek wykonywania tej funkcji wcharakterze pracownika, albo pełnienie funkcji wzarządzie zakładowej organizacji związkowej, jeżeli z pełnieniem tej funkcji jest związane zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy;
13) zatrudnienie lub pełnienie służby na stanowisku perfuzjonisty po ukończeniu kursu kwalifikacyjnego w zakresie perfuzji organizowanego przez Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, o którym mowa w ustawie z dnia 13 września 2018 r. o Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (Dz. U. z 2024 r. poz. 570 i 1897), zwane dalej „CMKP”, lub Polskie Stowarzyszenie Perfuzjonistów.
Jak można zauważyć zawód ten jest dość ograniczony w kontekście samodzielności wykonywania procedur przez osobę będącą pielęgniarka. Albowiem należy podkreślić, że „świadczeniem zdrowotnym” zgodnie z ustawą o działalności leczniczej są działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania. Natomiast przepisy również wskazują kto może udzielać świadczeń zdrowotnych. W związku z tym, że przepisów tych nie należy traktować rozszerzająco chyba, że ustawa tak stanowi należy skupić się na literalnym ich brzmieniu.
Zgodnie z ustawą z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
pacjentem jest osoba zwracającą się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystającą ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny. Natomiast idąc dalej dwoimy się, że za podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych należy uznać podmiot wykonujący działalność leczniczą, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej czyli „podmiot leczniczy, o którym mowa wart.4, oraz lekarza, pielęgniarkę, fizjoterapeutę lub diagnostę laboratoryjnego wykonujących zawód w ramach działalności leczniczej jako praktykę zawodową, o której mowa w art. 5;” Czyli aby wykonywać świadczenia zdrowotne podmiot musi wykonywać zawód w ramach działalności leczniczej, która to jest uregulowana przepisami. To nie jest jakaś dowolna usługa, którą każdy jak chce może sobie realizować tylko zadania związane ze świadczeniami zdrowotnymi są obwarowane określonymi przepisami i odpowiedzialnością oraz ich zakres jest jasno skonkretyzowany.
Należy zauważyć, że w artykule 4 ustawy o zawodzie pielęgniarki i położnej mamy odniesienie do PACJENTA, a zatem jasno skonkretyzowanego podmiotu, którego prawa oraz zakres również wynikają z ustawy o prawach pacjenta. Próba rozwodnienia i potoczne wykorzystywanie nazwy „pacjent” dla klientów salonów kosmetycznych wprowadza w błąd co do praw jakie taka osoba posiada. Czym innym jest pacjent a czym innym jest klient. O tym wcześniej pisałam TU.
O ile faktem jest, że zakres realizacji czynności przez pielęgniarki w ostatnim czasie został nieco rozszerzony o możliwość wystawiania recept, o tyle zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 18 stycznia 2018 r. w sprawie wykazu substancji czynnych zawartych w lekach, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych ordynowanych przez pielęgniarki i położne oraz wykazu badań diagnostycznych, na które mają prawo wystawiać skierowania pielęgniarki i położne przepisy jasno wskazują na co może być wystawiona recepta przez osoby będące pielęgniarkami.
Kolejny zakres jaki jest istotny to Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego. Rozporządzenie to określa rodzaj i zakres świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, które mogą być udzielane samodzielnie bez zlecenia lekarskiego przez pielęgniarkę i położną; wykaz produktów leczniczych oraz środków pomocniczych, do stosowania których są uprawnione pielęgniarki i położne samodzielnie bez zlecenia lekarskiego; rodzaje materiałów, które mogą być pobierane przez pielęgniarkę i położną do celów diagnostycznych samodzielnie bez zlecenia lekarskiego; rodzaj i zakres medycznych czynności ratunkowych wykonywanych przez pielęgniarkę; wykaz badań diagnostycznych do samodzielnego przeprowadzania przez pielęgniarkę i położną. Tam również jasno są określone granice jakie w danym zawodzie powinny być przestrzegane.
Sąd Najwyższy wypowiedział w zakresie świadczenia zdrowotnego dając wskazówkę. „Sąd Najwyższy dostrzega też, że w orzecznictwie sądów administracyjnych niejednokrotnie wyrażano pogląd, że nieterapeutyczne zabiegi medycyny estetycznej nie są świadczeniami zdrowotnymi (por. m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 maja 2016 r., VII SA/Wa 385/16). Zadaniem Sądu Najwyższego rozstrzygającego tę sprawę nie było jednak sformułowanie zasad ogólnych w tym obszarze. Jest rzeczą oczywistą, że pojęcie nieterapeutycznych zabiegów medycyny estetycznej obejmuje różnorodne działania, o bardzo zróżnicowanym stopniu inwazyjności, przeprowadzane przy użyciu różnorodnych wyrobów, w tym wyrobów medycznych. ” (Sąd Najwyższy – Izba Karna z dnia 26 maja 2021 r. I KK 23/21, Legalis nr 2612411)
Co ważne, w tym wyroku, na który powołał się SN VII SA/Wa 385/16 możemy przeczytać, że
„W piśmiennictwie używanych jest kilka pojęć odnoszących się do zabiegów medycyny estetycznej: zabiegi kosmetyczne, chirurgia plastyczna, chirurgia estetyczna. Pojęć tych nie można ze sobą utożsamiać, a określenie ich zakresu pozostaje istotne dla stwierdzenia kompetencji Rzecznika Praw Pacjenta do działania w sprawie. Zabieg kosmetyczny jest to czynność medyczna, której celem jest poprawienie wyglądu zewnętrznego, usunięcie wad urody dla poprawy wyglądu estetycznego. Chirurgia plastyczna jest specjalnością chirurgii ogólnej, której głównym celem jest odtwarzanie lub przywracanie funkcji i kształtu części ciała. Obok działań rekonstrukcyjnych w zakres chirurgii plastycznej wchodzą również zabiegi mające na celu poprawę wyglądu i usuwanie skutków procesu starzenia. Obejmują one szeroką gamę zabiegów od wygładzania zmarszczek, także metodami niechirurgicznymi, po operacyjne modelowanie ciała poprzez chirurgiczną korekcją części ciała znacznie odbiegających od przyjętych norm estetycznych oraz usuwanie oznak starzenia się powłok ciała. Z powyższego można wnioskować, iż czynnikiem różnicującym jest cel zabiegów – chirurgia plastyczna jest specjalnością, która zajmuje się leczeniem wad wrodzonych, pourazowych, zniekształceń powłok ciała, nowotworów oraz schorzeń kończyn górnych, natomiast chirurgia estetyczna to zabiegi dokonywane dla poprawienia urody i likwidacji objawów starzenia (organ w tym zakresie odwołał się do książki (…), „Odpowiedzialność karna lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych”, Warszawa 2009, s. 400 i in.).
Dalej wyjaśnił, że zabiegi medycyny estetycznej zostały podzielone na dwie kategorie: zabiegi o charakterze leczniczym (terapeutycznym) i zabiegi o charakterze pozaterapeutycznym. Zabiegi o charakterze leczniczym mają za zadanie poprawić anomalie fizyczne mogące wpływać na stan zdrowia pacjenta w sensie fizycznymi psychicznym albo naprawienie skutków wypadku, w wyniku którego pacjent doznał uszkodzenia ciała, oszpecenia. Natomiast zabieg o charakterze pozaterapeutycznym to zabieg wyłącznie w celu poprawy wyglądu. Cechą charakterystyczną takich zabiegów jest brak wskazań zdrowotnych do ich wykonania. Zwykle ocena jaki jest charakter danego zabiegu wynika z weryfikacji czy zabieg na celu kontynuowania przyjętego planu leczenia z uwagi na niewątpliwe właściwości lecznicze. Założenie leżąceu podstaw rozróżnienia zabiegów na terapeutyczne i pozaterapeutyczne wynika zatem z oceny konieczności ich wykonania.Z powyższego wynika, iż ocena czy doszło do udzielania świadczenia zdrowotnego każdorazowo będzie uzależniona od tego, czy dany zabieg ma charakter terapeutyczny czy pozaterepeutyczny. Natomiast Rzecznik Praw Pacjenta może wszcząć postępowania tylko w przypadku, w którym doszło do naruszenia prawa osoby fizycznej, która stosownie do przepisów powyższych nosi status pacjenta, a zatem uczestniczyła w zabiegu o charakterze terapeutycznym.„
Dlatego próby rozszerzania, rozwadniania definicji nie mając do tego podstawy czy wykładni odnoszącej się do takiej możliwości, a które są jasno i wprost ujęte w przepisach prawa jest błędne. Dlatego też tak ważne jest używanie odpowiedniej nazwy do osoby, której realizuje się zabieg chociażby dlatego, ze na straży praw pacjentów stoi Rzecznik Praw Pacjentów, natomiast w zakresie klienta – konsumenta Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Zatem w tym miejscu warto wskazać, że zawód samodzielnej pielęgniarki ma określone granice wskazane przez przepisy prawa co do działania samodzielnie a ich przekroczenie może powodować odpowiedzialność.
O ile sytuacja na rynku kosmetycznym wymaga uregulowania pewnego zakresu, o tyle warto przed rozpoczęciem świadczenia określonych usług skonsultować się z prawnikiem czy profesjonalnym pełnomocnikiem w tym zakresie w celu analizy prawnej sytuacji i potencjalnych ryzyk.
Autor: Charlotta Lendzion
stan prawny na dzień 12 marca 2025
__________________________________________________
Podana powyżej treść nie jest opinią prawną ani poradą prawną. Wszelkie decyzje powinny być podejmowane na podstawie dokładnej analizy ryzyka oraz weryfikacji prawnej. Tylko dokładna weryfikacja stanu faktycznego Twojej sprawy umożliwia wskazanie najlepszych rozwiązań prawnych w Twojej sprawie. W tym celu skontaktuj się z prawnikiem. Artykuły zamieszczone na stronie są aktualne na dzień publikacji, z racji tego, że prawo często się zmienia mniej na uwadze to, że podane informacje mogą być już nieaktualne.
