Czym jest należyta staranność?

Rozpoczynając wpis dotyczący bodajże jednej z najważniejszych przesłanek odpowiedzialności, która co do zasady zawsze jest badana w celu przypisania odpowiedzialności.

Należyta staranność czym jest i dlaczego jest tak ważna?

Z treści komentarza Andrzeja Kidyby „Przepis art. 355 § 1 k.c. formułuje legalną definicję należytej staranności w stosunkach obligacyjnych. To właśnie należytą staranność system prawny wskazuje najczęściej jako kryterium oceny zachowania podmiotu, któremu chcemy przypisać odpowiedzialność z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania albo dopuszczenia się czynu niedozwolonego. ”

Jak więc można zauważyć, należyta staranność ma odniesienie w każdej czynności jaką wykonujemy i jeżeli dochodzi do sytuacji powstania sporu zawsze ona będzie badana. Obiektywnie można wskazać, że ma ona zastosowanie do każdego i do każdej dziedziny naszego życia bez względu na to czym się zajmujemy. Jest ona jedną z klauzul generalnych w porządku prawnym.

Natomiast Przegląd Prawa Handlowego wskazuje, że „Oceny działań profesjonalnego podmiotu należy dokonywać przez pryzmat należytej staranności, z uwzględnieniem zawodowego charakteru prowadzonej działalności gospodarczej (art. 355 § 2 k.c.). Przyjęcie powyższego uzasadnia z kolei twierdzenie, że należyta staranność dłużnika obejmuje także znajomość obowiązującego prawa, w szczególności wymogów dotyczących prowadzenia określonego rodzaju działalności gospodarczej oraz następstw wynikających z ich niedochowania.„

Jak zatem to wszystko ma przełożenie na branżę kosmetyczną/ fryzjerską?

Przykład z mojego wpisu „a zatem obowiązek naprawienia szkody przez pozwaną uległby odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy stron (w przypadku powódki winy w wyborze i dopuszczenie do wykonywania usług kosmetycznych osoby bez należytych umiejętności i doświadczenia). Właścicielka sama przyjęła swoją odpowiedzialność ustaloną wyrokiem Sądu Rejonowego w Olsztynie w sprawie I C 215/14 za winę w wyborze i wypłaciła poszkodowanej całą zasądzoną powyższym wyrokiem kwotę.” W tym przypadku należyta staranność opierała by się na tym, że powódka dokładając należytej staranności dokonałaby wyboru osoby z odpowiednimi kwalifikacjami, nawet powinna co do zasady zweryfikować umiejętności danej pracownicy czy też podmiotu, który dla niego świadczy usługi.

W innym zaś moim poście, w którym opisywałam wyrok zasądzenia odszkodowania za spalone włosy Sąd wskazał należytą staranność, której brak: „Podjęcie się wykonania trwałej ondulacji na rozjaśnionych włosach klientki w salonie fryzjerki, w ocenie sądu, uznać należy jako zawinione zaniechanie lub nienależyte wykonanie umowy. Klientka zawarła bowiem z fryzjerką umowę wykonania usługi fryzjerskiej, przy której nie wywiązała się należycie ze swoich obowiązków. To doprowadziło do powstania szkody po stronie klientki w rozumieniu art. 471 k.c. Nienależyte wykonanie umowy w rozumieniu tego przepisu może spowodować konieczność zasądzenia zarówno odszkodowania rekompensującego straty materialne, jak i zadośćuczynienia za cierpienia psychiczne i fizyczne ( tak SN m.in. w wyroku z 17 grudnia 2004r. w sprawie II CK 303/04). Również, przyjmując jako podstawę odpowiedzialności pozwanej art. 415 k.c., uznać należy, że podjęcie się tego zabiegu było zaniedbaniem, które ocenić należało co najmniej jako niedbalstwo. Fryzjerka jako doświadczony fryzjer (jak sama wskazywała), powinna była odmówić wykonania takiej usługi, czego jednak nie zrobiła, wbrew temu co twierdzi. Jej stanowisku przeczą opinie biegłych sądowych oraz świadków. ”

Należyta staranność to nie tylko działania związane z wykonywaniem zawodu, to również jedna z przesłanek odpowiedzialności podatkowej.

W Podatkach Ministerstwo stworzyło „metodykę” weryfikacji należytej staranności. „Metodyka w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych” Metodykę można przeczytać i pobrać TU. Zgodnie z zagadnieniami Metodyki jeżeli podatnik nie będzie odpowiednio uważny przy zawieraniu transakcji, a więc zignoruje obiektywne okoliczności, wskazujące na to, że transakcja może mieć na celu naruszenie prawa lub oszustwo, wówczas powinno zostać zakwestionowane prawo tego podatnika do odliczenia podatku naliczonego. Dodatkowo przedstawiono przykładowe działania, których podjęcie przez podatnika powinno przyczynić się do zweryfikowania przez niego okoliczności związanych z transakcją, w celu wykazania dochowania należytej staranności przy podejmowaniu decyzji o zawarciu transakcji z danym kontrahentem.

Kryteria formalne, o których należy wiedzieć

Ocena dochowania należytej staranności powinna uwzględniać dokonanie sprawdzenia formalnego statusu kontrahenta. W szczególności następujące przesłanki mogą wskazywać, że podatnik nie zweryfikował swojego kontrahenta w stopniu wystarczającym, co może prowadzić do wniosku, że nie dochował należytej staranności:

• brak rejestracji kontrahenta w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) lub Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) – o ile rejestracja w KRS lub CEIDG jest wymagana w przypadku kontrahenta;
• kontrahent nie jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny – nabywca może to zweryfikować przez usługę „Sprawdzenie statusu podmiotu VAT”, dostępną na Portalu Podatkowym lub poprzez złożenie wniosku do właściwego naczelnika urzędu skarbowego;
• kontrahent jest – na moment transakcji – wpisany do prowadzonego przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej wykazu podmiotów, które zostały wykreślone przez naczelnika urzędu skarbowego z rejestru jako podatnicy VAT lub które nie zostały zarejestrowane przez naczelnika urzędu skarbowego, na podstawie art. 96 ust. 4a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, zwanej dalej „ustawą o VAT”;
• kontrahent nie posiada, lub – pomimo żądania podatnika – nie przedstawił wymaganych koncesji i zezwoleń dotyczących towarów będących przedmiotem planowanych transakcji;
• osoby zawierające umowę/dokonujące transakcji nie posiadają umocowania do działania w imieniu kontrahenta – podatnik może przykładowo zweryfikować umocowanie osób upoważnionych do udzielenia pełnomocnictw w imieniu kontrahenta na podstawie danych z KRS lub CEIDG.

Warto wskazać, że lista kryteriów transakcyjnych oceny dochowania należytej staranności nie ma charakteru zamkniętego i nie można wykluczyć, że mogą wystąpić inne okoliczności, które mogą wskazywać na istnienie ryzyka udziału w oszustwie.

Stwierdzenie przez organy, że podatnik zweryfikował okoliczności transakcji wskazane w Metodyce, powinno istotnie zwiększać prawdopodobieństwo dochowania przez podatnika należytej staranności. Jednakże należy podkreślić, że – mając na uwadze mnogość sytuacji, które mogą wystąpić w praktyce życia gospodarczego – do rzetelnej oceny dochowania należytej staranności, w toku postępowania organy podatkowe mogą uwzględniać również inne okoliczności transakcji, jakie w danym przypadku uznają za konieczne.

Zatem biorąc pod uwagę wykonywanie działalności należyta staranność będzie się odnosiła do każdych czynności jakie wykonujemy i w jaki sposób prowadzimy naszą działalność/spółkę. Biorąc pod uwagę należytą staranność jak wynika z powyższego, istotą również będzie fakt znajomości najnowszych stanów prawnych w danych okolicznościach. Nie tylko bowiem należy dochować należytej staranności na stopie zawodowej i poprawnie wykonywać zabieg czy fryzury ale również odpowiednio prowadzić dokumentację, rzetelnie rozliczać się z podatków, dbać o dane osobowe, bhp itd. Istotne jest to, aby podchodzić do prowadzenia biznesu tak, aby nikt nie mógł nigdy niczego zarzucić na każdej płaszczyźnie zgodności prawnej biznesu.

W przypadku usług kosmetycznych i fryzjerskich istotne przy dochowaniu nalezytej staranności jest rownież fakt, czy dana osoba podwyższa swoje kwalifikacje w postaci szkoleń i jak wybiera podmioty szkolące.

Wybierając szkolenie należy upewnić się, że podmiot który je prowadzi posiada odpowiednie kwalifikacje, doświadczenie i czy rzeczywiście po danym kursie czy szkoleniu będziemy odpowiednio przeszkoleni w zakresie realizacji danego zabiegu/upięcia itd. Istotą jest też to, czy jest to teoria czy praktyka. Najbardziej porządane kursy/szkolenia to takie, które mają połączenie teorii z praktyką. Wielokrotnie sądy weryfikują jakość odbytych szkoleń co przekłada się do weryfikacji czy np. kosmetyczka dochowała należytą staranność w wyborze firmy szkoleniowej.

1. Kidyba Andrzej (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część ogólna, wyd. II
2. PPH 2013/3/11-23
3. https://www.podatki.gov.pl/media/4522/metodyka.pdf