Toksykologia kosmetyków cz.2

Profil toksykologiczny składnika produktu kosmetycznego stanowi jego szczegółową charakterystykę toksykologiczna.

Celem niniejszego artykułu jest opisanie zagrożeń toksykologicznych składników w gotowym produkcie kosmetycznym.

Do etapów całego procesu oceny ryzyka należy ocena ryzyka toksyczności lokalnej, drogi wchłaniania oraz działanie ogólnoustrojowe. Istotny jest także wpływ właściwości składników czyli z interakcjami pomiędzy składnikami, wielkościami cząsteczek i możliwości występowania zanieczyszczeń w użytych surowcach. Natomiast w przypadku lokalnej oceny toksyczności ocenić trzeba drażniące działanie na oczy i skórę oraz fototoksyczność preparatu. Ważnym elementem raportu są tzw. punkty końcowe. Są one oceną zmiany stanu zdrowia jako następstwo ekspozycji na dany czynnik. Oceniając bezpieczeństwo, wybór punktów końcowych musi być uzasadniony.

Do punktów końcowych należą:
> Fototoksyczność
> Działanie rakotwórcze
> Szkodliwy wpływ na rozrodczość
> Wchłanianie przez skórę
> Drażniące i żrące działanie na skórę
> Działanie na błony śluzowe
> Uczulające działanie na skórę
> Informacje o produkcie, które powinny być umieszczone na etykiecie produktu
> Istotną informacją są dane firmy a w przypadku importowanych produktów koniecznością jest podanie nazwy kraju pochodzenia.

Następnie na etykiecie musi być podana data, do której przechowywany może być produkt kosmetyczny. Należy też wskazać wymagane warunki, które będą gwarantować określona trwałość. Kolejną informacją jest podanie zawartości, wyrażonej w jednostkach masy lub objętości. Podaje się także funkcję produktu kosmetycznego, chyba że wynika ona jednoznacznie z jego prezentacji.

Wykaz składników jest ważną informacja o produkcie kosmetycznym. Skład może być podany wyłącznie na opakowaniu zewnętrznym i powinien być poprzedzony słowem „ingredients” a wszystkie nazwy muszą być zgodne z INCI.

Składniki produktu są prezentowane w kolejności malejącej (zawartość stężenia), a składniki o stężeniu mniejszym niż 1% mogą być wymienione w dowolnej kolejności jednak podane są po składnikach, których stężenie jest powyżej 1%.

Jeśli chodzi o zastosowanie w produkcie kosmetycznym nanomateriałów konieczne jest wskazanie takowej informacji oraz dodatkowo w nawiasie musi być podana nazwa „nano”. Podobnie z kompozycjami zapachowymi i aromatycznymi, które też muszą być wyraźnie oznaczone. Określane są jako „parfum”/ „aroma”.

Niebezpieczne składniki w produktach kosmetycznych, które mogą wzbudzać kontrowersję

Do niebezpiecznych składników należy m.in. Triklosan, Formaldehyd. Triclosan jest znany ze względu na swoje właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Jednak uznany został za składnik niebezpieczny, ponieważ badania wykazały, że wpływa on na metabolizm hormonów tarczycy a nawet ma działanie depresyjne na ośrodkowy układ nerwowy.

Kolejnym składnikiem jest formaldehyd, czyli aldehyd mrówkowy. Substancja ta została uznana za rakotwórczą.

Kontrola jakości opakowań i surowców
Kontrola jakości opakowań polega na analizie sensorycznej i testach szczelności opakowań . Analiza sensoryczna to ocenianie wyglądu opakowania i ocenianie zgodności opakowania ze wzorem. Natomiast analiza testu szczelności polega na ocenianiu występowania wycieków z opakowania. Jest ona bardzo ważna w przypadku stosowania np. pompek dozujących w produktach kosmetycznych.

Jakość gotowych produktów kosmetycznych zależna jest od jakości surowców, dlatego ważna jest ich kontrola podczas procesu produkcyjnego. Kontrola jest sprawowana na podstawie opracowanej specyfikacji danej fabryki, gdzie odbywa się produkcja, a w niej stosuje się metody sensoryczne do których zaliczamy weryfikację zapachu, wyglądu, barwy i występowanie zanieczyszczeń mechanicznych, Wykorzystywana jest także metoda fizykochemiczna czyli pomiar pH, lepkość i pomiar suchej masy i gęstości.

Substancje tłuszczowe i olejowe jako grupa surowców podatnych na utlenianie.
W grupie surowców tłuszczowych i olejowych oceniając ich jakość wykorzystywane są analizy klasyczne. Na podstawie odpowiednich parametrów ocenia się stopień zjełczenia surowca. Użycie zjełczałego surowca może mieć istotny wpływ na stabilność emulsji, barwę i jej zapach. Do tego typu surowców zaliczamy m.in.: woski (lanolina, olbrot, wosk pszczeli) a także lecytyna, cholesterol i oleje: z avocado, arganowy, z kiełków pszenicy, kokosowy, konopny, lniany.

Metody oceny działania produktów kosmetycznych
Do podstawowych metod oceniających działanie danego produktu kosmetycznego zaliczamy:
Metodę z wykorzystaniem probantów – badania aplikacyjne
> Metodę trwałości produktu – badanie mikrobiologiczne
> Ocena ekspertów
> Metody dermatologiczne
Istnieje szeroki zakres funkcji składników danego produktu kosmetycznego. Istotne jest też to, że jeden składnik może mieć wiele funkcji. Do przykładowych funkcji składników produktów kosmetycznych należy min.:

Funkcja stabilizująca emulsję polega na wspomaganiu procesu emulgowania i poprawy stabilności i trwałości emulsji.

Funkcja emulgująca tworzy jednorodną mieszaninę niemieszających się cieczy.

Funkcja konserwująca, która zapobiega rozwojowi mikroorganizmów.

Funkcja keratolityczna polega na usunięciu martwych komórek warstwy rogowej.

Funkcja natłuszczająca odpowiada za uzupełnianie lipidów zewnętrznych warstw skóry.

Funkcja kojąca ma na celu ograniczenie dyskomfortu na skórze twarzy, ciała i na skórze głowy. Do przykładowych funkcji należy – środek powierzchniowo czynny, który obniża napięcie produktu kosmetycznego i pomaga równomierne rozprowadzanie. Do pozostałych funkcji składników kosmetycznych należy m.in: funkcja regulująca lepkość, chroniąca skórę, pieniąca, błonotwórcza, oczyszczająca, chelatująca, przeciwłojotokowa, przeciwłupieżowa.

Badania kosmetyków
Celem badania kosmetyków jest gwarancja bezpieczeństwa produktu kosmetycznego i czy podana receptura kosmetyczna jest zgodna z deklaracją producenta. Badania przeprowadza się w warunkach in vivo i in vitro. Do przeprowadzonych badań należą m.in: dermatologiczne i mikrobiologiczne, aplikacyjne oraz fizykochemiczne.

Dermatologiczne przeprowadzane jest z grupą probantów, którzy są odpowiednio dopasowani pod względem badanego gotowego już produktu kosmetycznego. Dopasowani probanci są pod względem wieku, płci i rodzaju problemu skórnego bądź rodzaju cery. Badania tego typu prowadzone są zgodnie z Deklaracją Helsińską i COLIPA.

Badanie oceny jakości mikrobiologicznej jest ważnym aspektem względem bezpieczeństwa produktu kosmetycznego. Określają stopień czystości zgodnie z wymaganiami mikrobiologicznymi. Tego typu badania powinny być zgodne według norm PN-EN ISO.

W badaniu mikrobiologicznym klasyfikujemy produkty na te które są bardzo podatne na zakażenia czyli z wysoką zawartością wody, produkty o obniżonej zawartości konserwantów oraz do pielęgnacji oczu i produkty przeznaczone dla dzieci.

Do drugiej grupy zaliczamy produkty, które mają niskie ryzyko zakażenia mikrobiologicznego i należą do nich produkty których pH jest powyżej 10 i te, które mają pH poniżej 3 a także do tej grupy produktów zaliczamy te, których skład jest oparty na rozpuszczalnikach np. antyperspiranty.

Kolejnym badaniem jest badanie fizykochemiczne, które określa cechy wyrobu produktu kosmetycznego. W przypadku tego badania oznaczamy gęstość produktu, jego lepkość. pH, zdolność pianotwórczą i zawartość metali ciężkich. Ważnym badaniem fizykochemicznym jest ocena jakości wody, która przeznaczona jest do produkcji kosmetyku oraz badanie stabilności produktu.

Badania z udziałem hodowli komórkowych to badania umożliwiające nie tylko ocenę bezpieczeństwa stosowania produktów kosmetycznych, ale też umożliwiają ocenę aktywności innowacyjnych substancji. Są to bardzo kosztowne i wymagające badania. Wymagają odpowiednio przygotowanego laboratorium i wyspecjalizowaną kadrę. Tego typu badania prowadzą do innowacyjnego rozwoju nowych substancji a przede wszystkim do ulepszania istniejących. Istotne jest to, że badania z wykorzystaniem hodowli komórkowych pozwalają na wyodrębnienie i wykluczenie substancji, która może być niepożądana. Dlatego jedną z zalet tego badania jest oszczędność czasu i wcześniejsza modyfikacja receptury kosmetycznej.

Bibliografia:

1. Kołodziejczyk A., Kosmetologia Tom 2. PZWL, Warszawa, 2019.
2. Piekoszewski W., Jurowski K., Toksykologia i ocena bezpieczeństwa kosmetyków, PZWL, 2019.
3. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r. dotyczące produktów kosmetycznych.
4. Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o produktach kosmetycznych, Dz.U. 2018, poz. 2227 
5. WMA Declaration of Helsinki – Ethical Principles for MedicalResearch Involving Human Subjects
6. https://cir-safety.org/ingredients dostęp na dzień 28.02.2023r.
7. Stokłosowa S., Hodowla komórek i tkanek. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011